Kerstvoetbal

Een van de gemeenschappen organiseert met Kerstmis een voetbaltornooi dat verschillende dagen zal duren. Op de eerste dag ga ik mee met collega’s en vooral jongeren uit Guamote zelf. Voor ons vertrek heb ik een thermos met maté van coca klaargemaakt dat ons van extra energie moet voorzien op 3700 meter hoogte. We hebben een tegenpartij en we mogen twee uur na het afgesproken uur aftrappen. Er is ook een scheidsrechter en zelfs twee lijnrechters die een rood doekje de lucht insteken bij een fout of wanneer de bal over de lijn rolt. De lijn bestaat zowel aan de zijkant als op het veld uit grachten. We spelen in oranje truitjes van een bierhandelaar en een wijnhandelaar. Het is jammer genoeg niet de zwart-witte retro uitrusting uit Oetingen omdat ik daarvoor geen bagageruimte meer had. Wanneer in de tweede minuut onze eerste tegengoal valt voel ik me meteen terug in de Kerkstraat. Het plein is echter nog kleiner en met wind mee lukt het van achter de middellijn net niet om de andere doelman te verschalken. Deze moet er toch twee keer aan geloven. Op corner wil iedere speler liever niet bij me staan gezien het verschil in grootte. Een vrij schop glipt door de blote handen van de doelman. De tweede helft (2X45 minuten) is nog maar pas begonnen en door eigen balverlies staat het gelijk. Deze helft is een veel te lange wandeling voor mij. Het is hier een les in voetbalefficiëntie want na iedere loopactie zijn er vijf minuten recuperatietijd nodig. Gelukkig kunnen mijn vinnige ploegmaten; Gonzalo, Angel, Miguel, Jaime, Luis (2) en Agosto hier blijven lopen. In combinatie met twee Europese reuzen blijven we ongeslagen. Het wordt uiteindelijk 5-3.

Kerstmis in Guamote

Op ieder moment van iedere dag een stoet passeren of een feest aan de gang zijn. Sinds vorige week werden hier en daar enkele kerststalletjes ingericht. De supermarkt sluit een uur vroeger en wordt na 20u een kerststal. Witte doeken scheiden de voedingswaren van de kribbe. Er is enkel nog wierook te verkrijgen. Er is van te voren geen kerstversiering te zien maar het wordt zeker gevierd. Op 20 december is het kerstfeest al begonnen.

Enkele vuurpijlen met ontploffing zijn het teken dat de stoet op komst is. In tegenstelling tot de optocht in de gemeenschap eerder op de dag lijkt het in Guamote meer op een city parade, verschillende groepen met muziekspelende vrachtauto’s volgen mekaar op. De kerststoet is niet zo lang maar ze bestaat altijd uit verklede groepen, dansend over de straten. Guamote is een carnavalstad en deze optochten doet de mensen al uitkijken naar het begin van Maart. Een andere stoet wordt wel gevolgd door de heilige familie. De volwassenen lopen met kribbes in de hand met daarachter een kar voorzien van een wiel die de lichtgevende kribbe van stroom voorziet, de elektriciteitsdraad vastgehouden door de mensen tussen de kribbe en de kar. Af en toe sluit een waggelende feestvierder de stoet af.

Kerst

Samen met de computerleraar ga ik naar de gemeenschappen waar we iedere woensdag heen gaan. Op vrijdag 24 december, de laatste dag voor een week vakantie, hebben de scholen een ceremonie voorbereid. In de hoogste en verste gemeenschap lopen we mee in de kerststoet van de lagere schoolkinderen. Helemaal vooraan loopt de kerstprinses. Die eer valt te beurt aan Belgica. Daarachter zit een trotse Maria op haar ezel, vastgehouden door Jozef. Vijf herderinnen volgen ieder met een schaap aan een koord. Andere schoolkinderen lopen mee in traditionele kledij. Op het einde komen de drie koningen te paard of te ezel met een versierde mantel om de schouders. Een aap en een clown zoeken hun rol in heel het gebeuren. De trotse ouders lopen achterop. Het is duidelijk dat de parade goed werd voorbereid. We lopen een kilometer steil omhoog en maken vervolgens omkeer richting school. Verwelkomt door dorpsgenoten maakt de stoet een rondje op de speelplaats. Het feest wordt zowel met ernst als met plezier beleefd en het kan niet anders dan het gemeenschapsgevoel waarderen.

La Minga

De kerstgeschenken voor kinderen zijn al gedurende anderhalve maand een belangrijk thema voor Inti Sisa. Ik sluit me aan bij de laatste samenkomst met verschillende organisaties. De komende drie dagen zullen 6000 kinderen uit comunidades een pakje met gekookte maïs krijgen. Per school voorzien we ook boompjes die de kinderen kunnen planten. Net als speeches verlopen de discussies niet altijd even efficient maar uiteindelijk komt er wel een einde aan. Men praat er ruim omheen en komt zo vermoedelijk tot een conscensus. Mañana de mañana begint de verdeling. De morgen van morgen, is dat nu morgenochtend of overmorgen? Mañana betekent morgen, 's ochtends maar evengoed ooit. Een abstract en niet al te moeilijk aan te leren begripsprincipe.

Gedurende drie dagen gaan we in drie groepen naar verschillende scholen in heel het kanton Guamote bestaande uit drie grote parochies; Palmira, Cebadas en Guamote zelf. Drie dagen verloopt alles, op enkele vergissingen van het uur na, perfect. Heel deze onderneming is een samenwerking waarin iedereen vrijwillig zijn steentje bijdraagt om tot een gezamelijk doel te komen. Zoiets heet de minga, een gekend begrip in Peru en Ecuador en meerbepaald in de comunidades waar samenwerking een must is. Minga betekent ook dat vrienden, familie en buren mekaar helpen of samenwerken om de gemeenschap te verbeteren. Het kan iets klein zijn maar evengoed iets groots. Music for live is een voorbeeld van een minga me dunkt.

Verschillende scholen verzamelen op een plaats zodat we kerst vieren met de aanwezigheid van 500 kinderen. Bij het aankomen op de afgesproken plaats doen de kinderen hun traditionele dans en wordt een lied gezongen. De kinderen, ouders en presentator zijn er klaar voor. Tijdens de speeches krijgen de kinderen te horen dat ze geen karamellen zullen ontvangen. Dit druist in tegen de traditie want de kinderen willen altijd karamellen. Ik zie leerkrachten fronsen en opkomende ontgoocheling bij de kinderen maar de gezichtjes klaren op wanneer verteld wordt dat het geschenk iets is dat tot veel verder gaat in de traditie. ‘Gua Mote’ betekent letterlijk ‘gekookte mais'. De met suiker bereide mais die ze krijgen is ook zoet. Hierop volgen lange rijen kinderen die met een kerstgeschenk vooral een warm kerstgevoel mogen ontvangen.


Het blijft voorlopig praktisch onmogelijk om alle scholen te bezoeken. Daarom gaan we zelf vanuit Inti Sisa de scholen en gemeenschappen bezoeken waarmee we samenwerken. Nog eens goed voor ruim zes honderd leerlingen. Samen met een Belgisch stel en vrienden, een Griek en een Nederlands gezin dat in Brazilie woont gaan we onze geschenken uidelen. We delen aan ‘onze’ scholen voetballen, snoepjes, een mango en schrijfgerief met een schriftje uit. Na een maand weet ik nog niet heel veel maar wanneer ik tegen de kinderen in het klaslokaal Goeiemorgen zeg krijg ik altijd een goed gearticuleerde ‘Buenas Dias’ in mijn gezicht terug waarvan het humeur meteen de hoogte in schiet. Wanneer een volledige school ons begroet is dat niet minder zo. Voor ze de pakjes ontvangen, zingen de kinderen steeds een liedje dat ieders hart kan bekoren. Een stukje van onze sponsoring is bijgelegd door Pajottenlandse dollars. Een goed gearticuleerde gratias aan Guuk en geburen.

Schoolfeest

Señores, señoras, señor Director, señor Presidente, compañeros, professores, estudiantes, todos que son venido, bienvenidos al institutio... Dit is een minimale verwelkoming die een officiële aangelegenheid verdiend. Een collega hier zegt dat Ecuadorianen detallistas zijn, dit hoeft geen vertaling. Het lescontract dat Inti Sisa met een college afsloot wordt volledig voorgelezen.

Na het volkslied en vijf speeches van gemiddeld tien minuten volgen de cadeaus. Voor mijn diensten van een maand aan het college van Tio Cajas krijg ik een witte poncho. Na een uur moeten de leerlingen niet langer in rijen rechtstaan. Het vlagje van Ecuador waait voor de achtste keer van de tafel maar wordt opnieuw terug gezet. De leerkrachten doen een dansje, gevolgd door de leerlingen. Nadien krijgen we ieder een 750 gram aardappelen, een blad salade en een halve cuy [koei]: cavia. Lepelen maar. Ik heb nu een volledige cavia op, vorige week kreeg ik de voorhelft met kop, vandaag de achterkant. Welk deel van de cuy ik verkies is moeilijk te beantwoorden. Zoals gezegd is mee eten de gewoonte en een zakje om mee te nemen vind ik zelf maar niets.

Angel Guaraca

Iedere gemeenschap is verbonden aan een patroonheilige. De jaarlijkse feestdag van de patroonheilige is de aanleiding tot een groot openluchtfeest. Guamote kanton kent meer dan 100 comunidades. Het is hier het hele jaar door Midzomer, Hoebelfeesten, Hoekfeesten, Druivenfeesten en Hamertjesworpen. Laatst was het waanzinnig weekend in Santa Rosa de Guadalope, de comunidad van Angel Guaraca. ‘El Indio cantor’ is een van de bekendste, zo niet de bekendste zanger in Ecuador, althans dat zal men beweren in Guamote. Hij is dit jaar ook president van de comunidad. De weg naar Santa Rosa geeft de indruk nog hoger te zijn dan de Chimborazo, klopt natuurlijk niet maar hoog en koud is het er wel.

We doen inderdaad twee vieringen op een dag maar dat valt mee als je binnen en buiten kan lopen om iets te eten of te drinken, bovendien is er in dit bergdorp op het moment van de misviering niet veel te zien. Dat de pastoor slechts een voorprogramma is van Guaraca weten beide al te goed. De herder kent zijn schapen en meent te weten dat iedereen wachtende is op het loslaten van de stieren maar eerst laat hij enkele leken aan het woord. Jong, oud en de familie Guaraca in de voorlinie laten hun bewondering voor het beeld van de maagd niet ongeroerd. Vader Guaraca benadrukt dat zijn zoon die een nieuw heilig beeld aankocht en de andere zoon cadeaus bestaande uit wijn, cola en snoep enkel en alleen voor de gemeenschap betaalde. Enkele vooraanstaanden, waaronder de Guaracas zelf, dragen het beeld door de arena, gevolgd door een feestvierende stoet.

Vandaag krijgen we zwarte stieren met hoorns zo groot als een bovenarm. Enkele jongeren gaan tot het uiterste gevaar bij de stier. De animatie is hier een kwartier aan een paal hangen, met onderaan een beukende stier, een andere jongeman wordt net niet aan de horens gespietst en komt er met een gescheurd hemd vanaf. Hoe hoger in de bergen hoe gekker zegt men. Ik kan alleen maar vaststellen dat ik van op een molshoop boven het zeeniveau afkomstig ben. Het orkest speelt vrolijk verder tot wanneer later op de avond Guaraca in wit lederen pak liedjes komt zingen. Tussen de weinige toeschouwers van familie, vrienden, dorpsgenoten en fans van de zanger, dans ik met de nicht van de hoofdman. In dit dorp is iedereen familie, en het zal misschien niet veel schelen. Een uur later gaat het licht letterlijk uit en gaan we huiswaarts.

Plechtige Communie

Confirmacion heet het in het Spaans. Na de muziekles ga ik naar een misviering voor vier comunidades waarvan jongeren tussen de 15 en 20 jaar oud een kruisje zullen ontvangen. Onze muziekleraar speelt de begeleiding op gitaar met een koor van vrouwen die prachtige quichua teksten schertsen, of toch prachtige melodieën. We komen gelukkig anderhalf uur te laat in de mis die nog een uur zal duren. Geen overvolle kerk want heel wat familieleden zitten buiten in de zon te wachten tot wanneer men buiten komt en snoep in het rond zal gooien.

Zij die wel in de kerk zitten verhuizen naar het altaar om niets te missen wanneer de kruisjes worden uitgedeeld. Een vijftigtal jongens en meisjes lopen respectievelijk met peters en meters naar voor. De pastoor van dienst is de bisschop van Chimborazo bijgestaan door de pastoor van Guamote zelf. Die laatste zien we later op de dag hoog in de bergen een mis opdragen aan de heilige maagd van Guadalope. De priester uit Riobamba toont dat hij tot meer in staat is dan enkel uit hét boek lezen. De preek verloopt geanimeerd wanneer hij aan de communicanten vraagt wie zich wil inwijden. Bij de meisjes steekt een iemand de hand op en van de jongens zijn er vijf die religieuze toekomstplannen overwegen. De opvolging is verzekerd.

Het wordt helemaal rock&roll als ons gevraagd wordt of we geloven in de heilige geest. Er volgt een mompelend ‘wij geloven in de heilige geest’. Onvoldaan herhaald de overste tot drie maal toe zijn boodschap en de laatste keer roept de kerk voluit ‘CREAMOS EL SPIRITU SANCTI’. Nog meer van de geloofsbelijdenis laat hij eenmaal door de vrouwen en andermaal door de mannen uitspreken. Zaten de vrouwen niet bijna allemaal aan de linkerkant had hij enkel nog het volk kunnen opdelen in de linkerzijde en rechterzijde. Graspop-taferelen waren er vooralsnog niet maar Indigenas in een kerk geven toch aardig wat sfeer.

Bij gebrek aan een foto in de kerk, deze uit een comunidad...

Chimborazo

Op voorhand had ik me voorgesteld dat de aarde na twee weken van onder mijn voeten kon verdwijnen. Dit kan verschillende oorzaken hebben; verlies aan mijn houvast van dagelijkse bekende mensen en bezigheden, cultuurshock, steeds een vreemde zijn in een vreemde omgeving en ga zo maar voort. Zo een vaart heeft het niet gelopen maar na vijf weken Guamote heb ik ze niet allemaal meer op een rijtje. Dan komt een wandeling op de Chimborazo als een godsgeschenk. De Chimborazo is gezien vanaf de aardkern de hoogste berg ter wereld. Het is zo dat de aarde niet rond is en ter hoogte van de evenaar is de afstand tot de aardkern groter dan waar ook.

Deze berg gaf haar naam aan de provincie en is slechts een zeventigtal kilometer verwijderd van Guamote. Samen met een koppel toeristen en de gids rijdt Gijs ons tot het einde van de berijdbare weg. Daar is de eerste hut, op 4800 meter hoogte. Een wandeling van een uur brengt ons naar de tweede refugio op 5000 meter hoogte en meteen ook de sneeuwgrens van de Chimborazo. Dat mijn hartslag nooit over 100 kloppen per minuut gaat bewijst dat de fysische aanpassing goed verloopt. De Britse toerist heeft een aangeboren afwijking in de benen zodat hij niet zonder moeilijkheden de weg met vulkanisch gesteente aflegt. Toch bewijst hij dat de longen hier even belangrijk zijn als de benen en doorzettingsvermogen niet te vergeten.

Soms lopen we door mistbanken met zichtbaarheid tot vijf meter en dan zien we plots alles klaar. De mist schuift razend snel voorbij en de aarde toont zich van haar mooiste kant. Achter ons zien we in de verte de wolken alsof je uit een vliegtuig kijkt, voor ons de steile chimborazo. Het is mogelijk om van hier zonder veel risico nog een mooi stuk te stijgen, zij het door de sneeuw. Getrainde klimmers vertrekken om 12 uur ’s nachts met een gids om bij zonopkomst de 6315 meter hoge top te bereiken.

Inti Sisa feest

De juffrouw van de kleuterklas organiseert in samenwerking met de ouders van de kleuters een feest in Barrio Central of het wijkcentrum. Een zaal waarvan de plafondplaten elk moment naar beneden kunnen vallen. Alles is aanwezig in de central; een bar, toiletten, een verkleedruimte en een podium. Op dit podium is vanavond mijn vuurdoop, een optreden met de muziekgroep van Inti Sisa.

De avond is goed gevuld met speeches, een presentator van radio Guamote, dans van de kinderen, een jonge zangeres, een plaatselijke charmezanger, een andere folkloreband, en als afsluiter een charmezangeres met een dansfeest. De muziek wordt gespeeld door onze computerleraar, DJ Mingo. De kinderen staan centraal in het hele gebeuren, de jongens worden klaargemaakt in de kleedkamer en verschijnen als echte heren, de meisjes zullen worden gehuldigd tot koninginnen. Een van de kleuterdanjes waarbij de jongens met een gieter de bloemen (meisjes) moeten water geven is precies hetzelfde als het dansje dat ik deed in het tweede of derde kleuterklas. Als de bloemetjes water krijgen worden ze soms ook buiten gezet.

Als het feest officieel om 19u begint is het personeel om 19u30 rustig aan het eten in Inti Sisa. Eigenlijk is het Ecuadoriaanse uur geen zes maar minstens zeven achter. Op de eerste rij zitten voorname mensen met onder meer onze directeur, de hoofdman van een communidad, Miss carnaval, Miss Guamote en Miss Guadalupe. In onze muziekgroep met gitaar, charango, panfluit, trommel en ikzelf op basgitaar spelen we drie traditionele liederen. Na enkele repetities begin ik stilaan te volgen in het ritme. Ondanks enkele geluidsstoornissen kent het optreden een goede afloop. Het is me nog net gelukt een foto te laten vastleggen. Meer beeld- en geluidsmateriaal kunnen later beschikbaar zijn.

Schoolkinderen

In de scholen draagt iedereen altijd hetzelfde schooluniform. In sommige scholen is dat een training, in andere scholen een broek met een vouw in en een wollen trui, bij de meisjes een rok en dezelfde trui. In de comunidades is er meestal geen schooluitrusting.

Tijdens de pauze gaan alle kinderen op de aardeweg spelen, hoewel dit de enige baan is om het dorp te bereiken is de kans klein dat een auto zal langskomen. De kinderen staan in verschillende groepjes op de weg en spelen een spel dat ik nog niet kende. Ze werpen een dikke metalen ring, ter grootte van een ring die door de neus van een koe zou kunnen, op de grond. In de aarde liggen centjes, wanneer het centje geraakt wordt, raapt men het op en legt een groter in de plaats. De worp begint met een korte maar hevige concentratie richting doelwit, eventueel met het oog door de ring kijkend als door een vizier en tijdens de worp zelf maakt de arm een onderarmse neergaande zwaaibeweging richting cent. Op dat moment is het doelwit opgeslagen en kunnen de ogen sluiten. Na zowat de helft van de worpen klinkt een metaalklank.

Ik heb mijn lessen toegepast op het vertalen van dieren. Ik vraag al eens wie het betreffende dier thuis bezit. Bij kippen steekt de hele klas de vinger in de lucht. Een jongen zegt dat hij er tien heeft maar zijn buurjongen minimaliseert dit tot vijf. In de volgende school heeft een volledige klas een koe, een varken en kippen thuis. Bij de vertaling van een paard krijgt men de ‘h’ van ‘horse’ moeilijk uitgesproken, het fonetische [jors] met de ‘j=ch’ klank die het meeste klinkt als een ‘h’ lukt het best. Op het einde van de les mogen de kinderen prenten van dieren combineren met de Engelse vertaling ervan. Na vier lessen ben ik een koe en een kip kwijt.

Er zijn nog tien minuten te gaan en de kinderen zijn niet meer te houden. Dan mogen ze woorden in het Quichua zeggen zodat ik ze vertaal naar het Engels. Mijn eerste woordenschat: ‘IMA SHUTIKANKI’: ‘Hoe noem je’; ‘MAIPI KAUSANGI: ‘Waar woon je’ alsook ‘Waar woont hij’, ‘waar wonen we’,…; HAKU WASIMAN: we gaan naar huis.

op de foto met goedkeuring van de klas, van L naar R,
Jairo, Clever, Abrang, Wilfrido, Daniël, Ramiro en Maria .

Vroeger en nu

De meest onwaarschijnlijke uitvinding uit Jommekes en Suske en Wiskes blijkt toch mogelijk te zijn. De teletijdsmachine, op patent van Gobelijn of Barabas, bestaat echt! Ik stapte een maand geleden in het toestel van Iberia en kwam een dag later terecht in het Andesgebergte. Deze reis is realiteit want een pilletje om in drie minuten Spaans te spreken heb ik niet gekregen en wiske is vooralsnog nog onvindbaar.

Bijna iedereen of officieel 85% van de bevolking leeft van de landbouw. De beroepsuitoefening van boer, bij ons een uitstervend ras, is hier de beroepskeuze nummer één. Veel mensen brengen het grootste deel van hun tijd door op het veld. Tractors zijn hier zeldzaam dus wordt alles nog met de hand gedaan. Er is waarschijnlijk te weinig kapitaal voor een tractor en het veld is vaak te stijl of onbereikbaar door de puzzel van aaneengesloten percelen. Elk plekje dat zich daartoe leent wordt bewerkt, in het hooggebergte op hellingen van 45° en meer.

In de bergen zijn de muren van aarde en de daken van stro. Slecht enkele inwoners van een communidad hebben een auto. Mensen doen wekelijks een wandeling tot anderhalf uur om de markt te bereiken. Het zijn omstandigheden die ik me slecht kon voorstellen van de verhalen van grootouders. De weg terug, altijd bergop, kan dubbel zo lang zijn. De groenten zijn verkocht maar de inkoop van een koe of een big moet mee naar het dorp. Ik ga niemand onrecht aandoen door ons berglandschap te vergelijken met de heuvels alhier. De grootste asfaltproducent is in de provincie maar dat wordt voornamelijk gebruikt voor de grote verbindingswegen. Toch is hier op een of andere manier een kentering merkbaar. Voor een winkeltje staan gasfornuizen te koop. De mogelijkheden om beetje bij beetje ‘luxeproducten’ aan te kopen groeien. Toch hoop ik stiekem dat de de indigenas hun cultuur, voor zover ik die ken, nooit helemaal overboord gooien.

Het onderwijs van kinderen boet in aan het werk thuis. Toch wordt de school op allerlei manieren met grote zorg behandeld. Het schoolgebouw is het mooiste en grootste van heel het dorp. Op zondag plaatsen enkele padres in Sablog een tegelvloer in het computerlokaal. De leerkrachten, meestal uit andere dorpen of zelfs Riobamba, zijn betaald door de plaatselijke gemeenschap. In tegenstelling tot onze striphelden zit men hier wel op de schoolbanken.

Censo

In de Ecuadoriaanse ambassade zat de wachtzaal al vol. Aan de muur hing een affiche met Censo en een vraag om zich massaal te registreren. Vandaag 28/11 is er voor geheel Ecuador Censo, die zou dienen om het aantal inwoners te tellen. Elke Ecuadoriaan is verplicht om thuis te blijven omdat ergens op de dag een student met een vragenlijst zal langskomen. Enkel de bevoegden en studenten die hiervoor worden ingezet mogen op de baan. Tussen 7u en 17u blijven onbevoegden op Ecuadoriaans grondgebied thuis.

In de straten bezoeken studenten de huizen een voor een. Ook het leger is alomtegenwoordig. Ik neem een eerste keer hoogte van de omgeving per fiets. Een adembenemende fietstocht tot Sablog en vervolgens afdalen tot Guamote. In de comunidades is niets te merken van de censo, daarginds kan men officieel tot acht dagen wachten. Of de mensen zolang thuis blijven betwijfel ik. Ook op zondag werken de boeren op het veld. (foto) Ik mag zelf ook een censo invullen want de ondervragers kregen de opdracht elke toerist eveneens te bevragen.

Op een forum van El Universal werd druk getwitterd. Op de vraag of je jezelf op basis van cultuur en gewoonte identificeert met een blanke, zwarte, mesties, indigena en nog enkele mogelijkheden schreef iemand, "ik ben mesties maar werk als een zwarte om te leven als een blanke en te drinken als een indio". Zowel vraag als antwoord zijn omstreden.

Eerste klas

Een vervangles op dinsdag maakte me meteen duidelijk dat het beter is om niet te veel leerstof in een keer te geven. De leerstof wordt best zo aangenaam mogelijke aangeboden. Dat is regel een en twee wat mij betreft. De lesvoorbereiding houdt niet veel leerstof in maar wel wat knutselwerk. Een Franse leerkracht op pensioen stelt de avond nadien oordeelkundig dat voorbereiding de essentie is van lesgeven. Het eerste wat ik te horen krijg in de klas is “we zijn moe”. Dat kinderen nooit liegen is regel drie.

Mijn eerste les in een comunidad begint om half acht. De leerlingen komen naar de auto toegelopen. Ik geef in afwisseling met onze computerleraar twee keer een uur les aan het 5e en 6e lager onderwijs. Tijdens de les zien we besneeuwde bergtoppen en een spuwende vulkaan. Die doet het al 300 jaar lang iedere week, heb ik me laten wijsmaken. Om tien uur krijgen we een bord rijst met enkele schijfjes ajuin. Nadien gaan we nog een paar kilometer hogerop. Doorheen de bergketen komt de knalwitte Chimborazo tevoorschijn.

In de volgende school, Sablog Chico, staan de leerlingen in vierkantsformatie. Ik mag me kort voorstellen, dit eindigt ermee dat ik zeg dat ik van over de oceaan kom uit een continent Europa genaamd. Een jongen stelt de vraag hoe ik hier ben geraakt. Op het antwoord “met een vliegtuig” zie ik verwonderde blikken. Toevallig is mijn eerste hoofdstuk ‘transport’ en we vertalen fiets en auto. Het schoolhoofd onderbreekt me en vraagt me om dingen aan te leren uit hun directe omgeving. Hij zegt dat ze dieren leren, perro=dog. Dan maar dieren.
Iedereen kan van één tot tien tellen maar niet omgekeerd. Bovendien schrijft men op deze berg enkel fonetisch Engels. One wordt dus uan, vervolgens to, tri, for, faif, … Volgende les doen we pronounciations vooraleer we verder gaan met baicicles.

De laatste en vierde les van de dag begint opnieuw met je naam leren zeggen. Ik laat iedereen aan het woord met “My name is…” Een van de meisjes antwoord in plaats van haar buurmeisje steeds “Belgica”. Niet wetende dat “I’m from” nog niet aangeleerd was, laat ik zoals gewoonlijk de zin herhalen. Na drie keer herhalen is het de moeite niet meer waard. Regel vier. Wanneer de kinderen hun voornaam bovenaan het blad mogen noteren staat er niet toevallig bij eentje Belgica geschreven. Hier zit Inti Sisa mogelijk voor iets tussen. België is nog nooit zo veraf geweest als nu.

Familie

’s Avonds rond 9u sluiten alle winkels en wordt het zeer stil op straat. Na twee weken mag ik naar een feest in een gemeenschap. Met zijn drieën gaan we naar het verjaardagsfeest van de broer van een collega. Met een taxi rijden we tien kilometer lang omhoog met  fietsen in de kofferbak om nadien terug te keren. We stappen uit tot waar bij een weg naar het huis dat enkel te voet bereikbaar is.

Buiten staan vier grote luidsprekers die de muziek over de bergen laten galmen. We zijn de eerste bezoekers en krijgen meteen soep en een bord met aardappelen, rijst, salade, varkensvlees en een lepel. Chicha, een  gekruide, verfrissende drank, wordt met bekers uit een emmer geschept. Men benadrukte dat eten een vorm van beleefdheid is, dus eet ik mijn ruime portie volledig op. Twee andere Guamoteños kiezen een andere optie en vragen een zakje om het eten mee naar huis te kunnen nemen.

Het erf bestaat uit een hut voor het koken en een ander gebouw uit betonsteen met twee kamertjes.
De kookplaats vormt de scene van een familiebedrijf. Ik aanschouw in de hut de bedrijvigheid vanop een strooien bed, waar we plaatsnemen bij de warmte van het vuur. Ik zit naast een van de ouderen. Familieleden van zeker drie verschillende generaties voeren ieder een specifieke taak uit. Met korte Kishwa-klanken wordt alles snel en handig georganiseerd. Op het houtvuur warmt een soepketel van bijna een meter hoog, ondersteund  door een metalen constructie. In een hoek van de kamer wordt een varken versneden. Ook het afwaswater wordt gekookt.  In een ander hoekje wonen een aantal cavia's, een plaatselijke delicatesse. De deur blijft open staan om de kamer met houtvuur te verluchten.

De meeste bezoekers komen iets later met laarzen aan en een hoed op het hoofd de heuvel opgestapt. In de huiskamer komt vers hooi binnen zodat rondom de kamer zitplaatsen zijn. De jarige kondigt een feest aan dat tot laat in de nacht zal duren en er wordt al snel gedanst op plaatselijke muziek. Met een fles in de hand gaan de vader en de jarige zoon rond om ervoor te zorgen dat de mensen buiten en in de huiskamer geen kou vatten. Iedereen drinkt uit hetzelfde bekertje. We gaan op tijd naar huis en dalen voorzichtig af naar beneden tot wanneer er enkele honden achter de fietsen aanrennen. De volle maan kan de weg voldoende verlichten.


Twee jongens van de familie zitten op de heuvel tot zonsondergang.

Guamote station

Ik hoor taalklanken die ik klasseer onder Portugees. Wanneer ik vraag naar mans nationaliteit geeft hij als antwoord: Belgique. Een Waal die Engels sprak met een Duitser dus. Een uur later komt er een groep Vlamingen en een jonge Gids die het niet gemakkelijk lijkt te hebben om de gretige groep nieuwsgierigen op haar wenken te bedienen. De rondleidingen doorheen Inti Sisa blijven voorlopig altijd een plezier door de verscheidenheid aan nationaliteiten maar ook door de organisatie die toeristen steeds kan opvrolijken. De kleuters doen met plezier een opvoering met versjes en dans, op aanvraag stikt het naaiatelier in sneltempo een poncho en het keukenpersoneel schotelt haar specialiteiten voor, tortillas van Quinoa en empanadas met kaas of banaan.

De reden van al dat bezoek is de ligging van Guamote op de Panamerikana tussen de hoofdstad Quito en Cuenca, de cultuurstad van Ecuador. De wereldbekende spoorlijn naar de duivelsneus loopt eveneens door Guamote. De bus-trein gaat niet meer op de kronkelende bergpas maar concrete plannen moeten dit voor de komende grote vakantie terug mogelijk maken. De trein stopt een twintigtal minuten in Guamote, net genoeg voor een hapje en drankje. De trein blaast luid als het tijd is om te vertrekken. Het station en de straten eromheen komen zo uit een Western tevoorschijn. Toerisme is hier al bij al heel beperkt in vergelijking met andere trekpleisters.

Volgende week begin ik met enkele lessen, de tijd die ik vrij heb kan ik gebruiken om lessen voor te bereiden. De voorbije week heeft het dagelijks geregend. De maand november is een uitschieter op de pluviometer. Dankzij de hoogte kennen we geen Zennevallei- of Letterbeekstraateffect en af en toe komt de zon toch stevig opzetten.

Quito

Na drie dagen Quito ben ik zonder kleerscheuren terug in Guamote geraakt. Het scheelt niet veel als ik in Quito aankom. Omdat het hostal slechts vier blokken van de bushalte verwijderd is ga ik te voet verder. Het is donker en het regent. Na de eerste blok loopt iemand naar me toe en vraagt een dollar. De hoofdweg is nog dichtbij. Hierdoor kan ik me met wat geluk in veiligheid brengen. Enkele getuigen zeggen me dat ik best zo snel mogelijk een taxi neem. Die zijn in Quito zo talrijk dat ik maar mijn hand hoef uit steken en meteen kan instappen. Het is duurder dan bussen maar elke lopende meter is er een te veel, zeker met een reistas met alle mogelijke papieren die noodzakelijk zijn om hier een jaar te mogen blijven.

Mijn bezoek aan Quito is dan ook hoofdzakelijk om mijn visum te valideren. Op de vraag hoe dat precies in zijn werk gaat is geen eenduidig antwoord te verkrijgen. Bij de dienst migratie krijg ik een briefje van één op twee cm met het adres van het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Bij het voorleggen van alle papieren ontbreekt me daar enkel nog een kopie en een geel mapje, gelukkig verkrijgbaar om de hoek. Terug een nummer trekken, wachten en uiteindelijk krijg ik een briefje van één op twee cm met een rekeningnummer en 10 dollar opgeschreven. De bank is zes blokken verder. Na een uur aanschuiven in de bank keer ik met het betalingsbewijs terug naar het ministerie. Nummertje trekken, wachten en als alles in orde blijkt mag ik woensdag terugkomen achter mijn pasport met een stempel in.

Nog twee nachten in Quito dus. Mijn redding komt uit België, sterker nog, uit Gooik. Dankzij Jos Bellemans, organisator van het jaarlijkse Wereldbollen voor 11.11.11, kan ik bij diens zoon terecht. Herwig woont sinds 1997 in Ecuador en werkt daar voor de NGO Volens. Na drie jaar teruggeweest in België woont hij nu een half uur buiten de stad met zijn vrouw en dochtertje. Het is een heel leerrijke ontmoeting want Herwig is sinds hij hier aankwam actief bezig met ontwikkelingssamenwerking en kent het land en de gebruiksaanwijzing ervan. Bij het eerste heeft hij naar eigen zeggen grotendeels gebruik gemaakt van zijn ervaring bij de chiro in Kester en later ook nationaal. Momenteel coördineert hij jongerenprojecten in onder meer Riobamba en Cuenca, na Guayaquil en Quito zijn dat de grootste steden in Ecuador. Ik kan mijn valiesje laten voor wat het is en twee nachten overnachten, lekker eten en TV kijken.

Quito is dus een te drukke, goed vervuilde stad maar wel altijd de moeite om deze Zuid-Amerikaanse metropool, op een rustig manier, te bezoeken. De stad is een langgerekte kern met langs weerszijde bergen, alles op minstens tweeduizend meter hoogte. Een beetje zoals Luik met wat verbeelding weliswaar. Als het donker is geven de huizen op de hellingen een sterrenhemel aan lichtjes. Het historische centrum gaat terug tot ver in de tijd, maar om te weten hoe ver precies ben ik niet lang genoeg kunnen blijven. Al kan wikipedia of google daarbij helpen. Dankzij Inti Sisa kan ik een van de vele colleges in de stad bezoeken. Omdat het weinige geld te snel op is moest ik al gauw terug.

De dag van mijn vertrek bracht ik snel een bezoek aan de heuvel met het beeld van de Virgen de Quito, waarvan ik beneden dacht dat het een engel was. Met dat bezoek, een ticketje, wachten en een stempel kan ik een jaar verder. Back to Guamote.

La feria

La feria in Guamote is een drukke bedoening. Donderdag vindt de wekelijkse markt plaats en heel wat mensen uit de communidades komen verkopen wat ze telen en kweken. Een veemarkt, paardenmarkt, pluimveemarkt, groenten, fruit, vlees en nog enkele straten met alles en nog wat. Het is hier iedere week jaarmarkt in Guamote.

Voor veel indigenas is de markt de enige bron van inkomsten. Het duurt anderhalf uur vooraleer ik alles heb gezien. Om de week is er een kleine en een grote markt, dit was de kleine.

Voor mijn kamertje worden schapens en varkens langs de flank van de bus naar boven geduwd en vastgemaakt. Hun plek is op het dak van de bus. Het stadje is een voortdurende opstropping van bussen, auto's en vee. Af en toe loopt een stier ongebonden met de veeboer mee. Ik heb vandaag een rode bodywarmer aan, maar bijna alle poncho's zijn in het rood, er is dus keuze genoeg.

Toerisme

Inti Sisa heeft zeven kamers en een dormitorium. Overdag komen ook groepen langs die een kort bezoek brengen. We maken veel mensen gelukkig met cafe passado maar ook de hapjes met zelfgemaakte jam zijn lekker. We ontvangen een Belgische T.V. ploeg met Lieve Blancard. Mario, een chocolatier heeft een speciale band met Guamote en I.S. Op dit moment wordt hij gefilmd voor Made In Belgium. Mogelijk loop ik even in beeld met Juanita in de keuken. Er zijn ook nog Fransen en Duitsers, de dag voor de lokale markt is het hostal goed gevuld.

Tussen het filmen door was er tijd voor een foto met Lieve. Zij met de grote lens op een professioneel toestel, ik met een eentje uit de Aldi waarvan het scherm weg is. De kwaliteit is iets minder goed maar het werkt nog.

Onderwijs

De scholen geven in de voormiddag les. In de namiddag gaan de kinderen naar huis. Soms komen ze naar onze dagelijkse huiswerkklas. Het is leuk om daarbij te helpen.
De studenten maken meestal met een groepje hun huiswerk af, en het is niet erg dat ze allemaal hetzelfde huiswerk maken. Ik weet niet of dat echt zo is maar het zou best kunnen.

In de namiddag krijgt een colegio Engelse les van Gijs, de andere vrijwilliger. Een colegio is middelbare school en zo zijn er niet heel veel in het kanton Guamote. Er komen drie weken lang telkens twee klassen een uur computerles en een uur Engelse les volgen. De twee klassen komen vanuit het colegio in een communidad, een stuk met de bus en waarschijnlijk ook een stuk te voet. Wanneer de leerlingen aankomen en mij zien komen ze naar me toegestapt. We maken kennis en ik vertel dat ik les Engels zal geven. Al snel staan een tiental kinderen bij me. Aan de manier waarop ze grappen maken, tegen mekaar fluisteren en af en toe hun moment kiezen om iets in de groep te gooien verschillen zij niet zo veel van de leerlingen bij ons. Een klas van 20 en daarvoor een van 25 leerlingen zit volgepropt in het leslokaal. De spraakoefeningen lijken wel Chinees voor hen, ze stellen voor om Quichua te onderwijzen.

Guamote (2)

De winkels zijn enorm talrijk. In een straal van honderd meter kan ik hier naar drie (warme) bakkers, een slotenmaker, twee schoenmakers, twee restaurants, twee kappers, twee supermarkten, een stuk of vijf kleine voedingswinkels, een busstation, een treinstation dat voornamelijk voor toerisme dient, twee klerenwinkels, een internetshop, een gsmwinkel, een apotheker en een timmerman. Tot twee honderd meter verder komen er nog eens zo veel winkeltjes en zaakjes bij.

Op de straat wordt voortdurend geclaxoneerd door de jeeps, vrachtwagens en bussen, soms naar mensen en soms om aan te geven dat ze er aan komen. De mannen fluiten op allerlei tonen om zich kenbaar te maken. Mede dankzij het leven dat zich hier vooral op de straat afspeelt en niet per telefoon of internet. Telefoon en internet worden in internetwinkels gebruikt

Voor de huizen of op een plein staan de hele week door kokende potten op het vuur. Er worden varkens klaargemaakt en verkocht. Soms ligt de kop er vooraan bij alsof het een verkoopmiddel is. Het is aanbevolen de eerste weken niets op straat te eten. Daarvoor moet ik eerst aan al de rest gewoon worden. Hier in het hostal is de keuken zeer goed en als ik ergens ga eten is het meestal binnen en tot nu is er nog niets aan de hand.

Soms zegt een van de kinderen: gringo. Het is meestal met een lach en niet slecht bedoeld want de mensen zijn heel vriendelijk.
Met het kind op de rug snijdt de vrouw des huizes vakkundig de juiste maat uit een stuk caoutchouc. De zolen van mijn voetbalschoen ben ik thuis vergeten. Ze passen min of meer perfect en het kost me slechts twee dollar.

Kennismaking

Maandag is ook in Inti Sisa het begin van de werkweek. De directeur stelt me voor aan collega's en we overleggen samen het lesprogramma. Het is zeer moeilijk om nog meer Spaans bij te leren. Bovendien zijn ongeveer 90% van de inwoners Indigenas. Ze spreken met elkaar Quichua of een Spaans dat ik nog niet begrijp.

Ik ben gaan kijken naar de pre-kinderklas. De juf liet de kinderen enkele kinderliedjes zingen zodat ik ook wat kon leren. Tijdens de middag help ik het ontvangstlokaal voor een kort bezoek van toeristen klaar te zetten. Bovenaan is het klaslokaal en mijn kamer. Met de stofzuiger ga ik doorheen I.S. 1, het oudste van de drie gebouwen. Buiten waait het stof omhoog. Het valt af te wachten voor hoelang de schoonmaak nuttig was.

Later op de dag ontmoet ik nog medewerkers. Een vrouw helpt in de keuken en het naaiatelier. Zij doet dat alles met een kindje op haar rug gebonden dat ze af en toe de borst geeft tussen het werk door. Een andere medewerkster maakt chocolade klaar en helpt bij het koken en de boekhouding. In totaal werken een tiental mensen voor I.S., zowel Indigenas als Mestiezen en met de vrijwilligers erbij ook een Hollander en een Belg.

Op de foto een verjaardagsfeest van een van de kinderen in de prekinder - kleuterklas

Zonopkomst in Guamote

Het licht komt op rond de zessen en meteen is de kamer met gordijnen fel verlicht. Op de evenaar is het deze tijd klaar tussen 6u en 18u, vroeg opstaan is hier dus heel normaal.

In de voormiddag is er muziekles. De conciërge die ik herken van beeldmateriaal over I.S. is tevens mijn buur en de muziekleraar. Vandaag is hij iets later dan de leerlingen in het muzieklokaal, op een dertigtal meter van onze deur. Ik mag me meteen voorstellen voor de klas. De les begint met theorie; de zeven noten, kruisen, mollen en een notenbalk. Vervolgens neemt de helft van de twintig leerlingen plaats aan drie synthesisers. De andere helft neemt een tiental beschikbare gitaren en charangos. Gedurende anderhalf uur geef ik pianoles aan leerlingen die tussen de tien en dertig jaar oud zijn, tien minuten per leerling. Ik ben mijn eerste keer opgestaan in Guamote en mijn zondagvoormiddag is voor een heel jaar al bezet.

Om vier uur is er een voetbalwedstrijd in de lokale competitie. Ik mag meespelen met de ploeg van onze gids, Luis Ivan. Het terrein bestaat voornamelijk uit stof en enkele vierkante meters gras. Er staat bovendien een hevige wind die het stof doet oplaaien. In de buurt van Riobamba is een wervelwind langsgeweest. De goalen zijn gemaakt uit houten palen met een ijzeren net aan de zijkanten en achteraan de goal. Beide ploegen mogen tot een half uur na het beginuur opdagen en om half vijf is er nog geen tegenpartij. Wanneer de spelers uiteindelijk toch met jeeps het veld komen opgereden wil niemand de vijf dollar voor de scheidsrechter nog betalen. Geen van beide ploegen krijgt punten. Er wordt besloten te gaan spelen in het stedelijke stadion dat de beste jaren ook wel gehad heeft. Het plein is wel volledig grasveld maar niet helemaal gelijklopend. Er is toevallig een elftal ter plaatste en we spelen een wedstrijd. Na vijf minuten spelen geraak ik in ademnood, dit herstelt zich snel maar zelfs joggen blijft de hele wedstrijd lang een zware inspanning voor me. De andere spelers hebben er duidelijk geen last van. De techniek en het wedstrijdritme is een plezier om naar te kijken. Omdat we winnen geeft de tegenpartij enkele dollars, goed voor een glas cola en een pistolet voor ieder. Ze beloven mij in Riobamba een shirt te laten bijmaken met het nummer tien.

Verwelkoming

Om acht uur in de ochtend opgestegen naar Madrid. In Quito wacht de directeur mij op om samen naar zijn huis in Riobamba te gaan. We zitten vier uur op de bus. Om middernacht kan ik gaan slapen, de klok zes uren teruggedraaid.

Het is acht uur als ik wakker word. Daardoor kan ik samen met de directeur en zijn vrouw een schoolfeest van zijn dochter bezoeken. Ideaal om meteen kennis te maken met een school. We gaan ook inkopen doen op de markt waar ik wordt ondergedompeld in de Indigena-cultuur.

Riobamba is met een 300 000 tal inwoners een van de grotere steden in Ecuador. In de verte is een vulkaan zichtbaar die meer dan 5000 meter hoog is. Niet zelden is er een uitbarsting die de landbouwgronden rondom verwoest. Op bijna 3000 meter is er minder zuurstof waardoor de ademhaling iets meer werk heeft, dat is een beetje vreemd maar geen groot probleem.
In het centrum van Riobamba is het nog een stuk moeilijker ademen; een combinatie van de hoogte, ongefilterde dieselauto’s en de hevige wind die het stof doet oplaaien. Bovendien verbrandt men hier en daar plastiek.

Gijs, of Christian in het Spaans, is Nederlander en werkt al bijna zes maanden voor I.S. Hij komt me meteen ophalen in Riobamba. Hij geniet er van om na 6 maanden Nederlands te kunnen spreken. De komende dagen zal hij me ontzettend goed helpen om overal de weg te vinden.

Na een stevige maaltijd gaan we naar Guamote. Het is een klein uurtje rijden langs de Panamerikana, de weg door bijna heel Zuid-Amerika. We zien vooral bruine bergen rondom ons. Er is net geoogst, binnen enkele weken kleurt het landschap meer groen.
Er rijden jeeps of kleine vrachtwagens met het typische beeld van mensen in de kofferbak. Aan de kant van de weg is het mogelijk dat iemand de berm ingaat om recht omhoog de berg op te stappen, met een kar of wat runderen.

In Guamote krijg ik meteen een volledige rondleiding doorheen Inti Sisa. De gebouwen zijn mooi en gezellig, zelfs leuker dan ik had gedacht. Ik ga om 9u al slapen en ik moet voor vijf uur al wakker geweest zijn.

Inleiding

Ik ben goed aangekomen en kan nu alleen nog maar goed verder doen. Natuurlijk zal ik vele mensen en heel wat van bij ons missen. Met mijn blog wil ik jullie op de hoogte houden en vooral zelf vanuit de hoge Andes met jullie in contact blijven.

Inti Sisa is de organisatie waarvoor ik werk en het betekent niets minder dan zonnebloem in het Quichua. Inti Sisa bevindt zich in Guamote, een stadje in het gelijknamige kanton, deel van de provincie Chimborazo in het Andesgebergte. Inti Sisa is al jaren een garantie voor toerisme en educatie in het hart van Ecuador.

Ik ben blij dit te mogen meemaken. Daarom wil ik de mensen bedanken die het hebben mogelijk gemaakt. In het bijzonder mijn familie en de mensen achter de organisatie van I.S. Mijn dank gaat ook naar hen die hielpen of talrijk kwamen opdagen om iets te eten en te drinken op mijn benefiet. Ten slotte de mensen die mijn vertrek alsnog mee gefinancierd hebben en ook de vele deugddoende gelukwensen.