Fútbol

Het Ecuadoriaanse voetbalkampioenschap begint in januari en eindigt in december. Het omvat drie fasen. Men speelt zowel in fase 1 als in fase 2 heen- en terugwedstrijden met in totaal dus vier confrontaties tussen alle ploegen. Op het laatst strijden de winnaars van beide fasen onderling in twee wedstrijden om de titel. Wat er gebeurt wanneer een ploeg beide fasen wint weet ik niet, het is tot nog toe nooit gebeurd. De tickets voor Zuid-Amerikaans voetbal worden in beide fasen verdeeld. Het belangrijkste kampioenschap is de ‘copa libertadores’ en wordt sinds 1960 het meest gewonnen door Argentijnse ploegen gevolgd door Brazilianen. Op de erelijst staat Pele als topschutter van het winnende Santos. Liga de Quito wist in 2008 te winnen. Toch heeft Barcelona uit Guayaquil meer landstitels gewonnen, echter lang geleden want de laatste keer dateert uit 1997. Dit zou de reden zijn waarom de meeste mensen ouder dan twintig jaar voor Barcelona supporteren en de nieuwste generatie supportert voor Liga. De serie A wordt slechts met 12 ploegen gespeeld. Van de twaalf ploegen spelen er vier in de hoofdstad en twee in Guayaquil. Slechts drie van de drie en vijftig titels gingen niet naar Quito of Guayaquil. In 2000 werd Olmedo uit Riobamba kampioen.

Op een prachtige zondagmiddag gaan we naar Riobamba, slechts een uur van Guamote. Olmedo of 'El cyclon' speelt tegen Barcelona, ik ben nog niet naar de kust geweest, dus komt de kust naar hier. We lopen door een meute met gele truitjes met vooraan 'Pilsener' op. Een enkeling zonder truitje heeft het embleem van Barcelona over beide armen en de helft van de rug getatoeëerd. Het is nogal tegenstrijdig dat ook heel wat Riobambeños de truitjes van Barcelona dragen. In heel het land steunt men Barcelona of toch de sponsor. De pilsener is ook verkrijgbaar in heel het stadion. De supporters van beide ploegen zitten door elkaar en waar men wil. Er is een duidelijke geel legioen gevormd bij de bezoekers. De percussiegroepen zijn talrijk. De bezoekers uit Guayaquil trommelen op grote trommels het ritme van de kust, die van Olmedo roffelen er eveneens op los. We nemen plaats onder de rood-blauwe vlag met opschrift: "Passion Olmedina". Wanneer de spelers het veld oplopen komt een mooi schouwspel van slierten en kleuren tevoorschijn en bij de bezoekers is dat al iets indrukwekkender.

De spelers staan in 3-5-2 opstelling met achterin potige zwarten en in het middenveld enkele maradona’s. Voorin wandelen wellicht de best betaalden, geduldig wachtend op een bal. Als vast onderdeel van het moderne voetbal gaat iedereen vlot tegen de grasmat. Het vallen is een streling voor het oog. Afgezien daarvan geven spelers nogal een gelaten indruk; centjes binnen, blessure vermijden en we zien wel wat het wordt vandaag. Na een half uur werkt de thuisploeg een goal binnen na gestuntel achterin. Kort daarna vergezelt een thuisspeler de twee stevig uitgeruste agenten aan de hoekschopvlag om de 2-0 in te leiden. De afgereisde kop voelt de bui hangen en ventileert haar woede op de afsluiting. De legermacht zal het komende uur met de rug naar het veld de match uitzweten. Net voor de rust mag de grootst investerende club van het land alweer aftrappen nadat de doelman de bal net achter de doellijn uit het doel haalt, wedstrijd gespeeld, Olmedo stunt. In de tweede helft komt er weinig reactie en alweer Olmedo kan scoren, ditmaal zuiver in de hoek gekegeld,

De terugwedstrijd een maand later werd 4-0 in het voordeel van Barcelona. Ik vraag me af of de hoogteverschil een grote rol speelt in het kampioenschap. De ploegen spelen bijna iedere week op andere hoogte, de ene week aan de kust en de andere week op 3000 meter hoogte. Aan de resultaten te zien is het thuisvoordeel enorm groot.

Carnaval

Het woord Carnaval zou afgeleid zijn van het Latijnse ‘carrus navalis’ of vrij vertaald ‘boot van de gekken’. Uit zoekacties op internet blijkt dat men in de Griekse en Romeinse tijd boten op wielen plaatste om door de straten te rijden. Een voorloper van de praalwagens dus. Een vertaling die korter bij het woord komt is het Italiaanse ‘carna-vale‘ wat betekent ‘vlees vaarwel’, want de vasten komen er aan. Al voor de komst van het katholieke geloof vierde de bevolking in Ecuador een feest bij de tweede maanstand. Men gooide met veel water om de vruchtbaarheid aan de aarde te geven en de gezichten werden ingewreven met stof om zich voor te stellen als wolken van regen en sneeuw. Eten en drinken werden uitgewisseld en er werd muziek gespeeld. Met de komst van de Spanjaarden zette de bevolking dit feest verder, zij het onder de naam van carnaval. Zoals vele festiviteiten in Ecuador is carnaval een mengeling van ‘oude’ en ‘nieuwe’ culturen.

Het normale leven valt hier langzaam maar zeker stil. De mensen komen uit verschillende uithoeken van Ecuador en zelfs uit de V.S of Europa maar ze hebben steeds een verleden in Guamote en komen terug naar verre familie. Ver op het gebied van afstand maar vaak ook ver in familiegraad. Ons gastenhuis zit ditmaal volgeboekt met toeristen uit Ecuador zelf. Vooral met carnaval keert men terug naar de plaats waaruit men is vertrokken naar meer toekomstmogelijkheden. Wat hen terug brengt is vooral sentiment, de vriendschap, het feestvieren en de blijdschap en traditie tijdens carnaval. De festiviteiten starten met de verkiezing van een schoonheidskoningin. Gedurende meer dan een week kan overal waar het mogelijk is een feest aan de gang zijn, net zoals om iedere straathoek een stoet kan passeren. Er staat altijd wel ergens een muziekgroep te spelen, tot 20 muzikanten waar onder een twaalfkoppig orkest samen gedrumd op enkele vierkante meters.

Tijdens de stoet smeert men mekaars gezichten in met gekleurd stof en maakt met elkaar nat met waterballonnen of in sommige gevallen klutst men eens een ei op het hoofd. Daarbij zijn ook de karaokas begeerd goed, een spuitbus gevuld met schuim. Carnaval in Guamote is eigenlijk onbeschrijflijk. Naarmate de avond vordert staan honderden waggelende mensen elkaar te omhelzen, te ondersteunen en te dansen. Zowel kleuters tot mensen met gezegende leeftijden. Net zoals de leeftijden is ook de drank zeer variërend. Van bier tot wijn tot rum en trago, puur en in alle kleuren. De koning van carnaval leidt geholpen door zijn ambassadeurs het hele gebeuren en is voor een week officieus de belangrijkste persoon in het kanton. Dit jaar is dat voor het eerst in de rijke geschiedenis een koningin.

Naast het verschil in muziek, klederdracht en andere cultuurgebonden elementen zijn er eigenlijk niet zo veel verschillen met onze carnaval. Na het weekend en de maandagstoet zijn er wel drie dagen stieren te zien en de dag daarna wordt carnaval in een kist begraven in plaats van een pop verbrand. De uitdagers springen, al dan niet met behulp van een kist, over de stieren heen en tonen zo durf en overgave tot groot jolijt van de toeschouwers. De avonden met luide muziek gaan de hele week lang door tot carnaval door middel van voedsel drank en scepter en kroon des koningin met veel pathos wordt begraven.

Hoe mooi is carnaval!

Coplas zijn verzen die verzonnen worden op melodieën van carnavalsliederen. Guaranda is de belangrijkste carnavalstad met een rijke traditie aan dans, feestvieren en coplas. Hieronder volgt een poging tot een vertaling van coplas van het carnavalslied uit Guaranda. Guaranda is de hoofdstad van de provincie Bolivar en ligt aan de andere kant van de Chimborazo vulkaan. Omdat de stad op zeven heuvels ligt wordt ze wel eens vergeleken met Rome, alleen heeft Guarande slechts enkele duizenden inwoners.

Het lied is door vele artiesten verwerkt, zowel de tekst als het ritme dat heel traag of enorm snel kan gaan. Zo bestaat er ook een versie vanuit Guamote gezongen door onze plaatselijke zanger, Angel Guaraca. Toch is de versie uit Guaranda veruit de bekendste, ook in de provincie Chimborazo. De kinderen in de school zingen graag mee, zonder tekstcensuur, zonder geluidsnormen.

Deze coplas lijken uit het standpunt van een dronken man te komen en aan wat denkt een man op het punt dat hij veel te dronken is? Juist, vrouwen. En wat is onmogelijk voor een veel te dronken man? inderdaad, vrouwen. De coplas zijn wellicht in nuchtere of toch bewuste toestand geschreven. De humor en de gedachtenstroom is bijzonder cynisch. Maar het is bovenal een ode aan carnaval, God, het leven en de vrouwen.



Op de roep van carnaval
dan komt iedereen tesamen,
dan komt iedereen tesamen,
Hoe mooi is carnaval.

beter kennend van de stem,
die zingt zuchtend,
die zingt zuchtend,
Hoe mooi is carnaval.

Mijn onmogelijke liefde,
zo onmogelijk wil ik jou,
zo onmogelijk wil ik jou,
Hoe mooi is carnaval.

Voor wie van het onmogelijke houdt,
dat is toch waarlijk beminnen,
dat is toch waarlijk beminnen,
Hoe mooi is carnaval.

Mooie jonkvrouw Guarandeña,
schattig mooi brunette embleem,
schattig mooi brunette embleem,
hoe mooi is carnaval

En de sterren aan de hemel
lopen samen twee aan twee,
lopen samen twee aan twee,
Hoe mooi is carnaval.

Zo wandelen mijn ogen
slechts om aan jou te zien,
slechts om aan jou te zien,
Hoe mooi is carnaval.

Aan het leven van mijn leven
dood zou ik haar willen zien,
dood zou ik haar willen zien,
Hoe mooi is carnaval.

Door enkelen ondersteund,
En geen macht meer,
En geen macht meer,
Hoe mooi is carnaval.

Gooi de speer uit het raam
zo de borst zonder de ziel,
zo de borst zonder de ziel,
Hoe mooi is carnaval.

Naar de hemel wil ik klagen,
Voor uw ondankbaarheid tiran,
Voor uw ondankbaarheid tiran,
Hoe mooi is carnaval.

Dat wat mij doet treuren,
morgen zal je het betalen,
morgen zal je het betalen
Hoe mooi is carnaval.

De dag dat ik sterf,
Zwarte bloemen zal je neerleggen,
Zwarte bloemen zal je neerleggen,
Hoe mooi is carnaval.

Giet het water op mijn graf,
En je zal me vergeten,
En je zal me vergeten,
Hoe mooi is carnaval

Maar ik zweer het je
dat mijn hart van jou is,
dat mijn hart van jou is,
hoe mooi is carnaval

Als de borst van glas was,
dan zou je de harten zien,
dan zou je de harten zien,
Hoe mooi het is carnaval.

ik zal met geen valsheid strelen,
het zal geen verraad verbergen,
het zal geen verraad verbergen
Hoe mooi is carnaval.

wie zal mij beroven,
De glorie van deze legendes,
De glorie van deze legendes,
Hoe mooi is carnaval.

het verlangen om te stikken,
Alleen de dood kan,
Alleen de dood kan,
Hoe mooi is carnaval.

Als de liefde een misdaad is,
dan ben ik een crimineel
dan ben ik een crimineel
Hoe mooi is carnaval.

Misdadig door je schoonheid,
Dat maakt dat ik hou van jou,
Dat maakt dat ik hou van jou,
Hoe mooi is carnaval.

Laten we Carnaval zingen
Want God heeft het leven gegeven
Want God heeft het leven gegeven
Hoe mooi is carnaval.

ik weet niet of volgend jaar
ik hier nog zal zijn,
ik hier nog zal zijn,
Hoe mooi is carnaval.

Voor u mooie voor u meneer,
Voor u mooie voor u meneer,
Guarandeñita Ik ga dood,
Guarandeñita Ik ga dood,

Chicha wil ik, Chicha wil ik,
Chicha wil ik, pure niet!

jonkvrouw wil ik, jonkvrouw wil ik,
jonkvrouw wil ik, Oude niet!

En zo doet men, zo doet men,
En zo doet men, Carnaval

Met mensen met de goeie smaak,
En van goede wil.

Ai ra ra ra ray ra Hay! ray ray ray
Laray ra ra ray ray ray
Ai ra ra ra ray ra Hay! ray ray ray
Laray ra ra ray ray ray raaaaaa.

Kindercarnaval

Op de marktdag voor het carnavalweekend komen leerlingen van scholen uit comunidades afgezakt naar het voetbalstadion om te dansen. Drie scholen waar we les geven nemen deel. De jongens omarmen een lasso of pijlhouder om te jagen. Soms dragen zij beenbeschermers met een dikke vacht. De meisjes dragen een buidel op de rug dat een kind voorstelt. Dit teken van vruchtbaarheidcultus toont aan dat carnaval ook pre-columbiaanse kenmerken vertoont. Ze dragen tijdens het dansen ook schotels met aardappelen en cuy en vruchten. Ieder schooltje heeft typisch kledingstukken, altijd in poncho en met een hoed. Er worden rituelen uitgevoerd zoals de zegening van carnaval en het delen van eten en drinken.

Enkele minuten voor onze laatste school aan de beurt is wordt ik gevraagd om mee te dansen als evenknie van de juffrouw. Ik krijg een poncho en de vlag met dezelfde dikke rode stof. Op de vlagstok wordt een punt gevormd uit drie rondingen waarrond verschillende ringen hangen die een klinkerend geluid maken bij het neerzetten van de stok. Ik zal dus dansend het ritme aangeven en het is niet alleen de warmte meer die me doet zweten. Gelukkig is het ritme vijftien minuten lang 1-2, net als de danspassen overigens. De jongens en meisjes zwieren met de armen en benen. Nog twee anderen lopen met een stok op de schouder met twee hanen aan vastgebonden in het rond.

Uitwisseling, cultuurbeleving, samenwerking, het zijn woorden die tijdens carnaval de nadruk krijgen in een land met vele verschillende culturen en bevolkingsgroepen. Na afloop mag ik in een interview met radio Guamote uitleggen of ik het leuk vind om een poncho te dragen en op blote voeten te lopen, ik beken. Hij vraagt ook hoe carnaval in België is en voegt toe “drinken”, “ ’s nachts”? “Drinken, dag en nacht”. Op de vraag wat ik van carnaval Guamote vind zal ik volgende week een antwoord geven.

Fruitpap

Als er ergens fruitsla kan gemaakt worden is het in Ecuador, de bananenrepubliek. Naast de aanwezigheid van appels, peren, aardbeien, braambessen, meloen, appelsienen, mandarijnen, kersen, ananas, mango en watermeloen kent men hier nog een hele resem aan tropisch fruit. Een bloemlezing uit het aanbod dat mij nog lang niet volledig bekend is; Babaco (tot 30 cm lange vrucht met groen-gele schil), cactusvrucht (schil met stekeltjes, tijdens het rijpen verkleurt de vrucht van lichtgroen tot oranjerood), carambola (stervrucht: vijfhoekig tot 12 centimeter lang met frisse, zoetzure tot zoete smaak), Cherimoya (het witte, zachte glanzende vruchtvlees smaakt als een mengeling van aardbei, framboos en ananas: aldus een reisgids van Inti Sisa), papaya (zoete vrucht met groene tot geel/oranje dunne schil), pepino (groene gladde schil met bruine strepen, de smaak heeft iets van een peer), tomate de arbol (boomtomaat: een ovaalvormige tomaat met pittige zoete smaak veelvuldig gebruikt voor dessert of sap), maracuja (passievrucht) en niet te vergeten de banaan waarvan tot tientallen variëteiten bestaan zoals zelfs de appelbanaan. De bestemming om meer te weten te komen is zonder meer de Ecuadoriaanse kust, die ontzettend veel te bieden heeft en exporteert over heel de wereld. Maandelijks gaan twee boten met bananen naar Antwerpen.

Terug naar de Andes waar het fruit de markten bereikt. Een carambola of watermeloen kan algauw een tot twee dolar kosten en dat is voor sommige mensen nog steeds een luxeproduct. Tijdens de voormiddag staat het middelgrote fruit 5 stuks voor een dolar, in de namiddag tegen sluitingstijd wordt dat 10 stuks voor een dolar. Een verkoper kraamt gemakkelijk enkele uren lang “un dolar, mangos un dolar”. “Goedemorgen, vandaag maken we fruitpap. We wassen onze handen en ruimen steeds het afval op. We eten niet tot wanneer de fruitsla klaar is. Opgelet, we werken met messen!” Met deze drie regels beginnen we aan wat het einde is van de lessen over voeding. Zowat 150 kinderen kunnen sinds kort apple, egg, milk, banana en als het meezit nog wat voedingsmiddelen vertalen en kopen of verkopen. Hoewel men op gehoor blijft schrijven is de uitspraak toch al heel wat. 'An Apple' is voor de jongste leerlingen nog steeds een 'apol'. De schooltjes hebben een keuken met een grote kom om rijst of aardappelen te koken en een kom voor soep met kip of cuy bij speciale aangelegenheden. Voor elk leerling is er een kommetje of beker en een lepel. In de keuken vind ik 1 mes. Met wat voorraad meegebracht uit Inti Sisa slagen de leerlingen erin om het fruit te schillen. Het afval is al even begeerd voor de varkens en reuen.

Ik geef 1 les in Inti Sisa en een bezoek aan de hoofdgemeente is voor kinderen uit comunidades een zekere belevenis. De winkeltjes zijn te verleidelijk want fruit is allemaal goed en wel, ijsjes en koekjes zijn onafwendbaar. Begrijpelijk want ook Martine, schuin tegenover de basisschool heeft altijd goede klanten gekend. De nieuwste zoetigheden bevatten zo veel kleurstof dat sommige handen en monden knalrood uitslaan. Aan de verpakking hebben de varkens jammerlijk geen maaltijd. Ter geruststelling: een risicovolle les zonder gewonden.