Feest van de zon

Rond de periode van 21 juni is het tijdsverschil tussen zonsopgang en zonsondergang op het noordelijk halfrond het grootst en in het zuidelijk halfrond het kortst. Ongeveer twee honderd kilometer onder de evenaar blijft dat verschil het hele jaar door heel klein. In het geloof van de Inca's waren de dagen waarop de zon ten opzichte van de aarde op een uiterst punt komt te staan de belangrijkste van het jaar. Dit werd toen tot vijftien dagen lang gevierd. Bij de kolonisatie werd dit verboden en hield men de traditie slechts clandestien in ere. Het feest wordt op enkele plaatsen nog steeds gevierd en de betekenis is niet helemaal verloren gegaan.

Het precieze moment van zo een zonnestand heet 'solstice' of zonnewende die men in Stonehenge en in tal van andere culturen viert. Chakana is kishwa voor trap en die trap omvat de vier seizoenen met telkens een bepaalde zonnestand die een nieuw seizoen inleidt. Ieder seizoen is gerelateerd aan een kracht en een kleur. De kracht van de zomer is vuur en de kleur geel. Het vuur van de warmte en het geel van de maisvelden. Geel stelt ook de energie voor die de Inti (zon) ons geeft. De mensen slagen krachten in en goede wil. Het is tijd om te verzamelen en te geven.

Inti wasi (zonnehuis) is een muziekgroep uit Riobamba die de Andesmuziek wil doen heropleven. Zij organiseren een sociaal-culturele projecten in verschillende kantons. Zondag was Cebadas, een parochie in Guamote, aan de beurt en als plaatselijke muziekgroep waren we er ook bij. Na de vele speeches speelden we enkele liedjes. Als buitenlandse integrant neem ik de elektrische bas om de schouders. Het is vaderdag maar ook bijna Inti Raymi en bovenal massale bijeenkomst in de parochie. Omdat we zo goed speelden mogen we de week nadien mee naar Nizag.

Nizag is een kleine gemeenschap waar alle straten nog uit aarde zijn. De vrouwen dragen er witte vilten hoedjes. Hier staat het feest volledig in het teken van Inti Raymi (zonnefeest). Het centrale pleintje is gedecoreerd met vruchten ter ere van de zon. Allerlei gekke acts vullen het programma zoals de drie ruiters die om het eerst een kip vangen. Een van de toeschouwers heeft een een masker op danst  met machete in de hand. De samenkomen van een hele gemeenschap met emoties en humor geeft een warm gevoel. Van deze afgelegen plaatsen ben ik bijna letterlijk en figuurlijk van de kaart.

The avenue of the volcanoes

Ecuador is geografisch gezien een van de meest gevarieerde landen ter wereld. Centraal bevinden zich twee bergketens. Aan de ene kant is de kust waar het meestal warm en droog is en aan de andere kant de amazone waar veel regen valt. De twee bergketens bevinden zich op slechts veertig tot zestig kilometer van elkaar. Minstens dertig vulkanen waarvan er een achttal actief zijn liggen in beide stroken. De Duitse onderzoeker en wetenschapper Alexander von Humboldt gaf het de naam ‘avenue of the volcanoes’. Maar liefst tien toppen overstijgen de vijf duizend meter grens. Slechts een ervan klimt ruim boven de zes duizend.

Voor de indigenas zijn deze vulkanen niet zomaar bergen uit aarde en steen. Het zijn wezens zoals engelen en dwalende geesten die weg gaan en terugkomen, wandelen en betrekkingen kunnen hebben met andere wezens. Legendes vertellen strijdlustige verhalen over liefde en jaloezie. Een eigen geloof in het genre van Zeus, Jupiter, Venus en consorten. Het geslacht zou te herkennen zijn aan de top. Een vrouwelijke top heeft de vorm van een halve maan. Volgens sommige legendes is ‘taita’ of ‘vader' Chimborazo de echtgenoot van mama Tungurahua. Andere bronnen benoemen vader Cotopaxi als de gelukkige.

Mogelijk verschillen deze meningen in de provincies van Chimborazo en Cotopaxi om de begeerde derde en tussenliggende provincie, Tungurahua. De Tungurahua heeft ook geflirt met El altar, gekenmerkt door een ontbrekende top, of toch minstens geknipoogd. El altar werd ooit ‘de heer van alle bergen’ genoemd en was voor de slag om de Tungurahua wellicht de grootste tot wanneer de jaloerse Chimborazo El altar zijn dierbare top wegsloeg. De wetenschap houdt het bij een ongedateerde uitbarsting. Nu blijven slechts negen toppen over die bij de komst van het katolisisme de indruk gaven van nonnen en broeders rond een altaar.



De Tungurahua, sinds mensenheugenis actief, roert zich nog steeds en toont bij momenten een aswolk in de vorm van een olijfboom zoals Plinius ooit zo mooi de verwoestende Pompei beschreef. Het staat vast dat de vuur en stof spuwende Tungurahua een hete vulkaan is. Tijdens mijn laatste bezoek was de volledige sneeuwlaag van de Chimborazo grijs gekleurd door die aswolk. Mevrouw Tungurahua laat zich niet alleen opmerken maar weet haar aanbidders ook aanzienlijk te schofferen. Novelas en het leven zoals het is: de laan der vulkanen.

Dag van het kind

Op de eerste dag van de maand viert men 'de dag van het kind' in een gemeenschap met enkele plaatselijke scholen. Ik zing een liedje in het Spaans waarvan ik enkel het refrein onthield (way ya ya) en de leerkrachten zingen in het Kischwa. De leerkrachten mogen ook deelnemen aan wedstrijdjes. Zo lopen we met een lepel in onze mond met een ei erop en later met de benen aan elkaar vastgebonden. De leerlingen doen in twee groepen van dertig een estafette met een stift. De kinderen zijn de sterren van de gemeenschap en krijgen tussen moeder en vaderdag dus ook hun eigen feestdag.

's Anderendaags is er een groot feest in het stadion. Een dertigtal scholen hebben promotiestands gemaakt. Het zijn vooral landbouwscholen die tonen hoe ze de aarde vruchtbaar maken. Enkele scholen verkopen cavia’s. Ook Inti Sisa doet mee met een stand met schilderijen van leerlingen over de Indigena cultuur. Een participatief project van onze stagiaire en hulp in Inti Sisa gedurende vier maanden. De bezoekers stemden op het mooiste werk. Het zijn prachtige werkjes geworden die wellicht Inti Sisa zullen opvrolijken.

Op het einde van de dag brengen de scholen voedsel aan. Enkele witte lakens komen vol te liggen met fruit, aardappelen, bonen en nog veel meer. Natuurlijk mag de typische schotel van aardappelen met cuy niet ontbreken. Er is genoeg voor alle aanwezigen om mee te eten. Een honderdtal aanwezigen doet zich te goed aan het middagmaal. De minga was alweer een succes. De cultuur alom aanwezig met speciale aandacht voor kinderen, niet alleen vandaag maar het hele jaar lang.